Türkiye Asbest Kontrolü Stratejik Planı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi koordinasyonunda Türkiye Mezotelyoma Çalışma Grubu ve Türkiye Halk Sağlığı uzmanlarınca hazırlandı. Kırsal alanda asbestin boyut ve yaygınlığını belirlemek amacıyla hazırlanan plan için ilk olarak, Türkiye’de asbest temasının olduğu kırsal alan bölgeler ve köylerin tespit çalışması yapıldı.
Bu amaçla 2008-2012 yılları arasında tanı konulan akciğer zarı kanseri (mezotelyoma) olgularının doğum ve yaşam yerleri tespit edildi. Bu bilgiler ışığında olası asbest teması riskli köyler belirlendi, belirlenen köylere ulaşılarak toprak örnekleri toplandı ve bu örneklerin TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde mineral analizi yapıldı.
2 bin ev riskli
İlk aşamada 58 ilde 1236 köy “kırsal alanda asbest teması riski nedeniyle incelenmesi gereken köy” olarak tayin edildi. Bu köylere eğitilmiş il halk sağlığı personeli ulaşarak evlerin duvar, çatı ve toprak birikimlerinden iki binden örnek aldı. Örnekler Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’ne ulaştırıldı. Sonuçta 41 ilde yaklaşık 400 köyün toprak örneğinde asbest lifleri saptandı. Bu köylerin her birinde yaklaşık 30 evde asbest ile sıvalı toprağın kullanıldığı tespit edildi. Köylülerin bir bölümünün evlerinin duvarlarını plastik kaplı boya ile boyayarak önlem alması sonrası her bir köyde asbest ile sıvalı toprağın kullanıldığı 4-5 ev kaldı.
Çalışmayı yürüten uzmanlar ise, tehdidin sadece bu evlerde yaşayanlar için değil aynı zamanda tüm köy nüfusu için geçerli olduğu görüşünde. Köyden geçmenin bile büyük bir risk taşıdığını kaydeden uzmanlar, 400 köyde toplam 2 bin civarında evin duvarlarının yeniden badana yapılmasını, asbestli toprak alanlarının üstlerinin ekilebilir toprakla örtülüp yeşillendirilmesini önerdi. Önlem alınmazsa 20 yıl içerisinde buralarda yaşayan yaklaşık 4 bin kişinin akciğer zarı kanserine yakalanacağı tahmin ediliyor.
Asbestli toprağın olduğu bilinen köylerden biri de Çanakkale Lapseki’ye bağlı Dumanlı köyü. Köyde daha önce Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi tarafından bir çalışma yürütüldü. Köy Muhtarı, üniversiteden gelen uzmanların köy halkını sağlık taramasından geçirdiğini, hepsinin akciğer röntgeninin çekildiğini, solunum testinden geçirildiklerini anlattı. Muhtar, “Taramalar sonrasında evlerde ve yollarda gerekli önlemler alındı. Onlar halledildi fakat asbest yatakları hâlâ açık” dedi. Muhtar, kendilerine bu yatakların kapatılacağı yönünde söz verildiğini fakat kapatılmadığını, Çanakkale İl Özel İdaresi’ne konu hakkında yaptığı başvurudan da dönüş alamadıklarını belirtti.
Milliyet