Plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde ediliyor. Plastik atıkları karada en az 800 yıl, denizde en az 400 yıl yaşıyor. Atıklar zamanla kimyasal değişime uğrayarak doğayı kirletiyor.
Doğayı en fazla kirleten plastik ürünler, plastik torbalar ve plastik şişeler.
Türkiye’de 22 milyon dolayında hane var. Her hanenin haftada 5 adet plastik torba kullandığı varsayılsa tüm ülkede haftada 110 milyon adede, yılda 6 milyar adede yakın plastik torba kullanıldığı ortaya çıkar. Bu kadar plastik torba ne oluyor? Bir o kadar sayıdaki plastik şişe ne oluyor? Bir bölümü çöpe gidiyor.
(İstanbul’da toplanan çöpün yüzde 10’unu plastik esaslı atıklar oluşturuyor). Büyük bölümü sağda solda doğaya terk ediliyor. İşte bunun için şimdilerde birçok ülkede plastik torba kullanımı yasaklanıyor. Kâğıt veya bez torba kullanımı yaygınlaşıyor.
Plastik sınırlandırılıyor
Petrol esaslı plastik hammaddesinde % 90 ithalat bağımlısı olmamıza rağmen plastik sanayii bizde büyük bir sanayi dalı oldu. Plastikçilerimiz 6 bin firma ve 250 bin çalışanıyla Avrupa’nın en büyük ikinci plastik mamul üreticisi olduğumuzu söylüyorlar.
Yılda 13 milyar dolarlık plastik hammadde ve mamul ithal ediyoruz. İhracatımız 6 milyar dolar. Sektör yılda 7 milyar dolar dış ticaret açığı veriyor.
Türkiye’de plastik kullanımında ambalaj sanayiinin payı % 40, inşaat sanayiinin % 22, elektrik ve elektronik sanayiinin % 10 dolayında.
Ambalaj grubunda plastik içecek şişeleri, plastik torbalar, tarım grubunda yer alan plastik sera örtüleri, çevre kirliliğine büyük katkı yapan ürünler.
Toplam plastik kullanımında market torbalarının, poşetlerin payının % 5-7 oranında olduğu belirtiliyor.
Çevreye tonlarcası atılıyor
250 firma plastik market ve çöp torbası üretiyor. Yılda 220-250 bin ton plastik torba piyasaya çıkıyor. (Pet şişe için kullanılan plastik miktarı ise yılda 200 bin ton). Tahminlere göre yetişkin bir kişi yılda 350-500 plastik torba kullanıp, bir yerlere atıyor.
Bazı ülkeler (örneğin Çin) plastik torba kullanımını yasakladı. Bazı ülkeler (örneğin İtalya) plastik torbaların doğa dostu olmasını ve kâğıt torba kullanılmasını kararlaştırdı. Bazı ülkeler (örneğin İrlanda, Fransa) plastik torbaya vergi koyduğundan kullanmak isteyen para ödüyor. İngiltere’de ise “Bag for Life” sloganıyla plastik torba parayla satılıyor.
Plastik, petrolden elde edilen bir madde. Plastiğin bir defa üretildi mi, bir daha yok olmama özelliği var. Bu nedenle sonsuz “geri dönüşüm” imkânına sahip.
Güneşe ve ışığa duyarlı
(1) Plastik torbaların geri kazanımı yenisini üretmekten çok çok daha pahalı. (2) Geri kazanımlı plastik torbalardan üretilen plastik eşya, oyuncak, torba sağlığa zararlı. (3) Plastik torbaların yok edilmesi için çöplüklerde yakılması halinde çıkan gazlar ölümcül. Plastik güneşe veya ısıya duyarlı. Işık plastikte kimyasal değişime yol açıyor. Zaman içinde zehirli petro-polimerler oluşuyor. İçindeki polimer maddeler yağla çözünüp kanserojen maddeye dönüşüyor.
Son yıllarda kanser hastalarının artışının en büyük etkilerinden birinin aşırı plastik kullanımı olduğu söyleniyor. Denizlere her yıl milyonlarca kilo plastik torba atılıyor. Plastik torbalar ışık altında kimyasal çözülmeye uğruyor. Zaman içinde daha küçük ve daha zehirli petro-polimerlere bölünüyor.
Toprağı ve suyu zehirliyor. Plastik torba atıklarından kaynaklanan mikroskobik zehirli parçacıklar besin zincirine giriyor. Kesin çözüm, öncelikle plastik torba ve daha sonra da plastik şişe kullanımından vazgeçilmesidir. Plastik torba yerine kâğıt torbalar veya bez torbalar kullanımıdır.
Güngör Uras / Milliyet