Televizyon, bilgisayar, cep telefonu… Hayatımızı kolaylaştıran teknolojik aletler. Ancak yanlış kullanıldıklarında sosyal ve psikolojik anlamda geri dönülmesi zor tahribatlar yapabiliyor.
Bunlar içerisinde, en yaygın olanı televizyon, hemen her eve giriyor ve yapılan yayınlar, toplumu birebir etkiliyor. O nedenle son dönemlerde artan şiddet, ve istismar olaylarının ardından dizilerdeki olumsuz içerikteki sahneler eleştirilmeye başlandı. Araştırmalar dizilerin, özellikle çocuklar ve gençler üzerinde olumsuz etkileri olduğunu ortaya koyuyor.
“Çocuk ve Dizi” başlıklı makalede de dizilerin çocuğun duygu dünyasına ve kişilik gelişimine oldukça zarar verdiğine dikkat çekiliyor. Çocuk dünyasına ait olmayan birçok duygu ve kavramın dizilerle onlara ulaştığına dikkat çekilen makalede, “Çocuklar dizilerde aşk, para ve şiddet gibi yaşlarının çok üstünde duygulara ve davranışlara şahit olmakta. Masumiyetin yaşanması gereken çocukluk yılları, yetişkin duygularıyla örtülmekte ve çocuklar içinde bulundukları yaşı doyasıya yaşayamamakta. Çocukça yaşanmayan yıllar, ileriki yaşlarda psikolojik rahatsızlıklara kapı aralayabilmekte” deniliyor.
Farklı etkiliyor
Makalede, yaş gruplarına göre dizilerin çocukları nasıl etkilediği konusunda da tespitler var. 0-3 yaşta ekranda izledikleri görüntülerin onlar tarafından nasıl kodlandığı bilinemediği için sadece dizilerden değil, tüm ekran çeşitlerinden çocukların korunması gerektiği kaydediliyor. Diğer yaş grupları için tespitler şöyle:
3-6 yaş: Bu dönemde çocuklar kurgu ile gerçeği ayırt edemez. Dizideki şiddet yanı başlarında olmuş gibi etkilenirler. Bu yaş grubunda taklitle öğrenene çocuk, dizideki yalanı, şiddeti, hırsı, suç işlemeyi modeller. Bu nedenle kesinlikle dizi izlememeliler.
6-9 yaş: Bilişsel ve dil becerileri güçlenir. Çocuk dizidekilerin kurgu olduğunu bilir ama bunu hem sık sık unutur hem de emin olamaz. Dizide kan içinde kalan bir oyuncu için “Bu gerçek değildi, değil mi?” diye sorma ihtiyacı hisseder. Bu yaş grubunda, dizilerdeki istismar ve şiddet gibi sahneler çocukları travmatize edebilir. Aynı şeyin başlarına gelmesinden korkarlar. Cinsiyet rollerinin öğrenildiği bu dönemde bazı sahnelere şahit olmak çocuk için yıkıcıdır. Kahramanlara sempati geliştirip onlarla güçlü bir bağ kurabilirler. Bu bağ nedeniyle o kahramanın olumsuz özelliklerini de hoş görürler. Bu yaş grubundakiler de dizi izlememelidir.
İlişkilerini belirliyor
9-12 yaş: Bu grupta çevre tarafından onay görmek önemli. Temel motivasyon başarıdır. Ait olma gereksinimi önem kazanır. Çocuğun ilişki kurma, ilişkiyi sürdürme becerilerini, rol model aldığı dizi karakterleri belirleyebilir. Dizilerde çokça yer alan gruplaşmalar çocukların kendi aralarında keskin ayrımlar gözetmesine sebep olabilir. Bu yaş grubunun dizi izlemesi yine doğru değildir.
12 yaş üzeri: Ergenlik diyebileceğimiz bu dönemde çocuğun ilgi alanları genişlemiştir. Toplumun aile yapısına ters olan ilişkilerin fazlaca yer aldığı diziler, gençlerin aile ve ilişki algısını bozabilmekte. Araştırmalar gençler arasındaki suç davranışlarının ergenlik süresince arttığını göstermekte. Çeteleşme, ırkçılık, mafya temalarının işlendiği diziler güç gösterilerine, kendince adalet sağlamaya örnek olmakta.
Milliyet