ABD Vietnam'daki zehrini temizliyor

ABD, binlerce kişinin ölümüne, binlerce bebeğin de kusurlu doğmasına neden olan Agent Orange isimli kimyasal maddeden geriye kalanların temizliğine başladı.

ABD askerleri 40 yıl önce Vietnam’dan mağlup olarak ülkelerine dönerken, arkalarında etkisi kuşaklar boyu sürecek bir ‘iz’ bırakmıştı. Amerikan askerleri 1962’den 1971’e kadar tam 20 milyon dönümlük ormanlık alana uçaklarla ‘portakal gazı’ olarak anılan ’Agent Orange’ isimli zehirli maddeyi boca etti.

Bidonların üzerindeki portakal rengi etiket nedeniyle bu ismi alan zehirli gaz, sıkıldığı bölgede her şeyi kurutuyordu. Amerikalılar da ormanlık alanlarda “komünist gerillaların saklanmaması için” tam 80 milyon litre portakal gazını bu alanlara sıktı.

Doğada yok olmayan ve solunduğunda rahimde biriken bu zehir nedeniyle en az 400 bin kişi hayatını kaybetti. 1 milyon çocuk sakat dünyaya geldi. Toplam 3 milyon insanın bu madde nedeniyle zarar gördüğü hesaplanıyor. Hala bu bölgelerde topraktaki zehirli madde seviyesi “kabul edilebilir” miktarın 400 katı... Ülkede en yüksek kanser oranı da bu bölgede.

ABD yönetimi ise bugüne kadar bölgede yaşanan ölümlerin, sakat doğumların ve hastalıkların kullanılan portakal gazına bağlı olduğuna ilişkin “güvenilir bir kanıt olmadığını” iddia ederek, sorumluluktan kaçıyordu. Ancak Vietnam’ın uzun bir sahil şeridine sahip olduğu Güney Çin Denizi’nde büyük petrol ve doğalgaz yatakları bulunmasıyla birlikte Washington’ın siyasetinde de değişimler oldu.

Bu kaynakları rakibi Çin’e kaptırmak istemeyen Washington, Vietnam’la ilişkileri ısıtmaya başladı. Bu çerçevede portakal gazının izlerini silmek için bir proje geliştirildi. Perşembe günü başlayan çalışmalarda topraklara yüksek ısı verilerek, zehirli maddeler etkisiz hale getirilecek. 43 milyon dolara mal olacak projede 2016’ya kadar 190 dönümlük alan temizlenecek. Yani bölgenin çok büyük bir kısmı yine zehirli kalacak. Bölgenin tamamen temizlenmesinin ise en iyi tahminle 450 milyon dolar tutacağı hesaplanıyor.

Amerikalıların sıktığı zehir nedeniyle mağdur olanların haklarını savunan Portakal Gazı Kurbanları Derneği Başkanı Nguyen Thi Hien ise alınan bu karara isyan etti. Nguyen “Temizleme kararı belirlenen bölge açısından çok yetersiz. Ayrıca çok geç kalınmış bir karar. Bölgedeki birçok insan zaten bu madde nedeniyle zarar görmüş durumda. Temizlik kararı onların gördüğü zararı telafi etmeyecek. Yine de bir ilk adım olması açısından önemli” diye konuştu.

ABD’nin Vietnam Elçisi David Shear ise temizlik çalışmalarının başlaması için düzenlenen törende geçmişten gelen yaraları sarmak istediklerini ifade etti: “Kadın ve çocuklar da dahil birçok Vietnamlının çalıştığı bu bölgeyi güvenli bir yere dönüştüreceğiz. Burada bulunan zehir, paylaştığımız acı dolu tarihin kalıntısıdır. Fakat bugün Vietnamlılar ile el ele vererek başlattığımız bu proje, birlikte inşa etmekte olduğumuz umut dolu geleceğin bir göstergesidir.”

Amerikalı mağdurlar için ayrı tarife

Washington geçmişte söz konusu kimyasal maddenin Vietnamlılarda neden olduğu sağlık sorunlarının kanıtlanması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu belirtiyordu. 2007'den bu yana Vietnamlılara çevre düzenlemesi ve sosyal hizmetler için 60 milyon dolar civarında para veren ABD, dioksini temizlemek için ilk kez kendisi de bir şey yapmış oluyor.

Kullandığı portakal gazının yarattığı sonuçlar ortada olmasına rağmen hiçbir sorumluluk kabul etmeyen ve kurbanlara tazminat ödemekten kaçınan ABD yönetiminin tavrı, konu kendi vatandaşları olunca değişiyor. Aynı gaza maruz kalmış Vietnam gazisi Amerikalıların açtığı tazminat davası 1984’te kabul edilip birkaç şirket gazilere toplam 180 milyon dolar tazminat ödemişti. Aynı ABD yargısı, 2005’te 4 milyon Vietnamlı adına açılan ve bu gazın kullanımını ‘savaş suçu’ olarak kabul edilmesini isteyen davayı ise reddetmişti.

Dünya Bülteni