Engelliler için emeklilik şartları

İster doğuştan engelli olup SSK’lı, Bağ-Kur’lu ya da memur olarak çalışmaya başlasın, ister, işe girdikten sonra engelli olsun; tüm engelli çalışanlar erken emeklilik hakkına sahip.

Tabi, bağlı olduğu sosyal güvenlik statüsüne göre emeklilik şartları birbirinden ayrı.

Engellilerin emeklilik şartları konusunda ise 1 Ekim 2008 tarihi milat sayılıyor. Bu tarihte uygulamaya giren yeni sosyal güvenlik kanunu engelli çalışanlara bazı istisnalar tanıyor. Hal böyle olunca da 1 Ekim 2008 önce işe başlayanlar ile 1 Ekim 2008 sonrası işe başlayanların emeklilik süreleri de değişiyor.

1 EKİM 2008 ÖNCESİ, SONRASI

1 Ekim 2008’den önce işe başlayan engelli çalışanların emeklilik şartları SSK’lı, memur ve Bağ-Kurlu statüsüne göre farklılık gösteriyor ve kademeli bir emeklilik şartı getiriyor. Çalışanlar, engellilik derecesine göre, 1 Ekim 2008 tarihi ve sonrasında, yaş şartı olmaksızın emekli hakkı elde etmek için üç şartı yerine getirmeleri gerekiyor.

- Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 40-49 arası olanlar, 18 yıl çalışıp, 4680 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.

- Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 50-59 arası olanlar, 16 yıl çalışıp, 4320 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.

- Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 60 ve üzeri olanlar, 15 yıl çalışıp, 3960 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.

Yeri gelmişken şunu da belirteyim, ilk işe başlanan tarihten önce engelli olanlar malulen emekli olamıyor, vergi indiriminden dolayı erken emekli olabiliyor. Ancak işe başladıktan sonra herhangi bir nedenden sakat kalan ve bu sakatlığını da kurul raporu ile tasdik ettirenler hem malulen hem de vergi indiriminden dolayı emekliliğe hak kazanabiliyor.

SSK’LI ENGELLİLERİN HAKLARI

Engelli çalışanların emekliliği konusunda 1 Ekim 2008 tarihi önemli, çünkü Sosyal Sigortalar Kanunu 1 Ekim 2008’de yürürlüğe girdi. Buna göre, 1 Ekim 2008 öncesi ve 1 Ekim 2008 sonrası olarak emeklilik şartları da değişiyor.

1 EKİM 2008 ÖNCESİ İŞE GİRENLER

1 Ekim 2008 öncesinde ilk defa çalışmaya başlayan ve çalışmaya başladığında da 2/3 oranında hastalık ya da özrü bulanan; bundan dolayı da sakatlık aylığından yararlanamayan kişiler; 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve en az 3600 gün prim ödemeleri halinde, yaşları ne olursa olsun emekliliğe hak kazanıyorlar. Yine 1 Ekim 2008 öncesi çalışmaya başlayan ve sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortalılar için kademeli bir emeklilik süresi uygulanıyor. Tabloda; SSK’lı çalışanların, işe giriş tarihlerine, engelli rapor oranına, derecesine göre ne zaman emekli olacakları yer alıyor.

1 EKİM 2008 SONRASI İŞE GİRENLER

Çalışmaya başladığı tarihten önce engelli olması halinde sakatlık aylığı kapsamında tutulan sigortalılar en az 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve en az 3960 gün prim ödemeleri halinde emekli olabilir, emekli aylığı alabilirler. Bu koşul, 2015 tarihinden sonra işe girenler için geçerlidir. Bu tarihten önce işe girenler ise tablodaki gibi engelli rapor oranına ve derecesine, işe giriş tarihine göre emekliliğe hak kazanacaklardır. Daha açık bir anlatımla 1 Ocak 2015 tarihinden önce işe girenler için kademeli bir emeklilik durumu vardır. Buna göre de;

1 Ekim 2008 ile 31 Aralık 2008 tarihleri arasında işe girenler 3700 gün prim ödeyerek emekli olacak. 1 Ocak 2009 ile 31 Aralık 2009 arasında işe girenler 3800 gün prim ödeyerek emekli olacak. 1 Ocak 2010 ile 31 Aralık 2010 arasında işe girenler 3900 gün prim ödeyerek emekli olacak. 1 Ocak 2011 ile 31 Aralık 2011 arasında işe girenler ise 3960 gün prim ödeyerek emekliliğe hak kazanacak.

BAĞ-KUR’LU ENGELLİLERİN EMEKLİLİĞİ NASIL OLACAK?

1 Ekim 2008’de uygulamaya giren yeni sosyal güvenlik kanunu ile gelen değişikliklerden biri de engelli olup da Bağ-Kur’lu olarak çalışanlara da emeklilik hakkı tanınması oldu. Böylece, 4/b’li yani Bağ-Kur’lu olanlar da SSK’lılar (4/a) gibi erken emeklilik hakkını elde etti. İlk defa sigortalı olduğu tarihten önce engelli olduğu için malullük aylığı bağlanmayanlar, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra başvurmaları halinde, belirli süre çalışma ve belirli süre prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanıyorlar.

Engelli durumu yüzde 60 ve fazla olanlar 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve 3960 gün prim ödemeleri halinde yaş şartı aranmadan emekli olabiliyor. Engelli durumu yüzde 50-59 arası olanlar ise 16 yıl çalışmaları ve 4320 gün prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanıyor. Engellilik hali yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl çalışmaları ve 4680 gün prim ödemeleri halinde, yine yaş şartı aranmadan emekli olabiliyor.

MEMUR ENGELLİLERİN EMEKLİLİĞİ

ENGELLİ OLANLAR: Memurluğa sakat kadrosu ile başlayanlar ve memur olmadan önce yüzde 40 ve daha fazla engelli raporu bulunanlar 15 yıllık (5400 gün) çalışma süresi bitiminde emekliliğe hak kazanıyorlar.

DOĞUŞTAN ENGELLİ OLANLAR: Memurluğa başlamadan önce en az yüzde 40 oranında engelli olan (sağlık kurulu raporuna göre) ve yine yüzde 40 oranında doğuştan engelli olanlar 15 yıl (5400 gün) prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.

SONRADAN ENGELLİ OLANLAR: Memurluğa başladıktan sonra herhangi bir nedenden çalışma gücünde kayıp olması halinde, yani engelli hale gelmesi halinde, bu durumu da sağlık kurulu raporu ile tescillenmesi halinde emekli olabiliyorlar. Ancak emeklilik hali engelli durumuna göre değişiyor. Şöyle ki; yüzde 50 ile yüzde 59 arasında çalışma gücünde kayıp olanlar en az 5760 gün prim yatırmış olmaları halinde emekliliğe hak kazanabiliyor. Çalışma gücünde yüzde 40 ila yüzde 49 arasında kayıp olanlar ise en az 6480 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.

Hürriyet / Noyan Doğan