Körfez basınında bu hafta-16.12.2016...

Amerikan Merkez Bankası’nın Çarşamba Günü almış olduğu kararla faiz oranlarını yükseltmesi, dolara karşı sabit kur uygulayan Körfez Ülkelerini harekete geçirdi. Suudi Arabistan, Kuveyt ve Bahreyn, FED’in kararından sadece bir kaç dakika sonra faiz oranlarını yükselttiler.

Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ise bir gün sonra diğer ülkeleri takip ederek, Merkez Bankaları aracılığıyla bankalararası gecelik faiz oranlarını yükselttiler.   Körfez Ülkelerini bu konuda telaşlandıran etken, para birimlerinin iç piyasada dolara karşı sabitlenmiş olması. Düşük petrol fiyatları, uluslararası piyasalarda körfez para birimlerinin değerleri üzerinde bir baskı oluşturuyor. 

Bu arada geçen hafta, Umman Merkez Bankası Başkanı’nın faiz artışına gitmeyeceklerine dair açıklamalarını paylaşmıştık. Henüz Umman bu konuda diğer Körfez Ülkelerini takip eden bir adım atmadı. Çünkü Umman’da iş dünyasında ve piyasalarda nakit sıkıntısı devam ediyor.

OPEC’in OPEC dışı petrol üreticileri ile vardığı üretimde düşüşe gidilmesi kararı, uluslararası piyasalarda ham petrolun varilini 60 dolara yaklaştırınca, Körfezde ekonomik beklentilerde bir iyimser hava oluştu. 2014 yılından beri farklı ülkelerde iptal edilen ya da ertelenen toplamda 380 milyar dolarlık petrol ve gaz yatırım projesi de yeniden gündeme alınmaya başlandı.  

Körfez İşbirliği Konseyi Üyesi Ülkelerin tamamında bir yarış haline dönüşen havaalanı genişletme projelerinin toplam maliyeti  100 milyar dolar civarında. Uluslararası Havayolu Taşımacılığı Birliği’nin tahminlerine göre, 2016 yılında Körfez ülkelerinde 3.8 milyar olan havayolu kullananların sayısı 2035 yılına kadar 7.2 milyara, yani neredeyde iki katına çıkacak.

Halen yıllık ortalama yüzde 6.3’lük artış ile Birleşik Arap Emirlikleri, Körfez’deki en fazla yolcu artışına sahipken, havaalanı genişletme yatırımlarında da başı çekiyor. Halen BAE’de 4 uluslararası havaalanında genişletme projeleri devam ediyor. İkinci sıradaki Suudi Arabistan hem Cidde’deki en büyük uluslararası havaalanını 3 aşamalı olarak genişletirken, hem de uluslararası bölgesel havaalanları sayısını artırmayı hedefliyor. Bunlardan Taif havaalanının özellikle Hacc ve Umre ziyaretçilerine hizmet vermesi planlanıyor.

Daha uzun vadeli bir plan olmakla birlikte Mekke Bölgesindeki Qunfudah Şehrinde yapılması planlanan başka bir uluslararası havaalanı için de arazi satın alındı. Katar geçtiğimiz yıl hizmete soktuğu genişletilmiş Doha havalimanı ile şimdilik hava alanı projelerinde bir mola vermişse de, 2022 dünya Kupası öncesinde bazı ilave yatırımlara ihtiyaç duyacak.

Bu arada Kuveyt, Umman, Bahreyn’de de havaalanı genişletme çalışmaları devam ediyor. Hem Körfez, hem de havayolları ile ilgili bir diğer haber ise, ABD’nin yeni dönem Dışişleri Bakanı olarak aday gösterilen Rex Tillerson ile ilgili. İş dünyasından hariciyeye transfer olacak Tillerson, ABD hava yolu şirketleri ile sorunlar yaşayan Körfez havayolu şirketleri için umut oldu. 

Hem ABD içindeki hem de dışındaki seyahat endüstrisi paydaşları, Tillerson’un açık semalar fikrini destekleyeceğini ve Körfez ülkelerinin ulusal bayraklı havayolu operatörlerine yönelik, Amerikan havayolu şirketlerinin yürüttüğü olumsuz kampanyaların sonuçsuz kalacağını bekliyorlar. 

Suudi Arabistan

Suudi Arabistan Danışma Meclisi 7. Dönem çalışmalarına başladı. Yemin törenine katılan Suud Kralı Selman, burada yaptığı konuşmada, meclis üyelerinden millete adanmış bir çalışma beklediklerini ifade etti. Suud vatandaşlarına hitaben de, petrol fiyatlarındaki ani düşüş nedeniyle yaşanan ekonomik sorunların üstesinden gelebilmek için alınan tedbirlerin acı bir reçete olsa da uzun vadede kalıcı sorunlar oluşmaması için gerekli olduğunu vurguladı.

Bu arada Suudi Arabistan 2017 Bütçesi yüksek büyüme hedefine göre yapılandırıldı. Uzun bir aradan sonra 2017’de denk bütçe hedefini tutturup istihdamı artırma ve büyümeye öncelik verileceğini ifade eden  Suud’lu ekonomistler, OPEC anlaşmasından oldukça umutlu görünüyorlar. Öte yandan Suudi Arabistan’da işsizlik göstergesi, son dört yılın en yüksek oranı olarak yüzde 12’ye yükseldi.

Suudi Arabistan’ın Ekim ayında ortaya attığı yeni vize ücret politikası ile ilgili tartışmalar devam ediyor. Yeni teklife göre üç yıl içinde ikinci kez hac ya da umre vizesine başvuranlardan pasaport başına 533 Dolar vize ücreti alınması gündeme gelmiş, fakat daha sonra tepkiler üzerine rafa kaldırılmıştı. Şimdi başka bir teklifte 5 güne kadar kısa umre ziyaretleri için vize ücretinin 133 dolara düşürülmesi, bu yolla hem umre ziyaretlerinin artması, hem de gelir sağlanması Hac ve Umre Bakanlığı’nın gündeminde. Kısa süreli umre paketlerinde böyle bir uygulamaya gidilirse, doğal olarak diğer paketler yine 533 dolarlık vize ücretine tabi olacak. İlgili Bakan sözkonusu teklifin masadaki bir çok seçenekten birisi olduğunu söyledi.

Geçen haftaki Başbakan temaslarından sonra İngilizler bu kez Dış İşleri Bakanı ile yine Suudi Arabistan’da. Riyad’da temaslarda bulunan Boris Johnson, her ne kadar İngiliz-Suudi İlişkilerinin önem ve derinliğini vurgulamak için geldiğini söylese de, geçtiğimiz günlerde İngiliz basınında çıkan Suudi Arabistan’ı suçlayan sözlerinden pişmanlık duyduğunu, hem iç hem de dış kamuoyuna göstermiş oluyor. Başbakan Theresa May’in Körfez Liderleriyle biraraya gelip, ülkesi için önemli işbirliği alanları aradığı günlerde, kabinenin dış işlerinden sorumlu üyesinin sözleri İngiliz Başbakanı’nı zor durumda bırakmış ve sözcüsü bu sözlerin Johnson’ın kişisel görüşleri olduğunu açıklamıştı. Şimdi Başbakan’ın, Boris Johnson’u Suudi Arabistan’a özür dilemeye yolladığı yorumları yapılıyor.  Dolayısıyla Suud tarafı bu ziyaretten büyük memnuniyet duyarken, İngiltere”nin yeni yönetiminin de, yeni dönemde Suudi Arabistan ile ilişkilere ne kadar önem verdiği de bu ziyaretten anlaşılabilir. Hatırlanacağı üzere, önceki Başbakan David Cameron zamanında da İngiliz-Suud ilişkileri sert manevralar yaşamıştı.      

Arap Emirlikleri

Dubai’de bireysel sağlık sigortası yaptırmayanlara oturma izni verilmeyecek, oturma izni bitenlere yenileme yapılmayacak. Bu karar, 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ve bireysel sağlık sigortası yaptırmayan yabancı çalışanlara aylık 136 dolarlık para cezası uygulanacak. 

Abu Dhabi Mart ayında 5 milyon dolar ödüllü robot yarışmasına ev sahipliği yapacak. Yarışmaya yerli ve yabancı toplam 45 kişi ve kuruluş katılıyor. Bu arada Dubai’de bölgede bir ilk olarak güneş enerjisi ile çalışan tekneler, Dubai küçük körfezinde yolcu taşımaya başladı. Dubai Ulaşım İdaresinden yapılan açıklamaya göre gündüz altı saatte full şarj olan batarya, saatte 3-4 deniz mili hızıyla 4 saatlik seyre imkan sağlıyor. Batarya doluluk seviyesi yüzde 25’e düştüğünde yeniden şarj başlıyor. Henüz çok küçük bir adım olsa da, yenilenebilir enerji ile çalışan ulaşım araçları yeşil ekonomiye geçişte önemli avantajlar sağlayacak.

Ulaştırma ile ilgili bir diğer haberde ise, Expo 2020 için hazırlıklarını sürdüren Dubai’nin yeni yüzey taşımacılığı teknolojisi Hyperloop’u 2020 yılında kullanmaya başlayacağı duyuruldu. 15 kilometrelik bir etap için inşaatına başlanacak sistem öncelikle şehir içi ulaşımda kullanılacak. Her 10 saniye bir hareket alacak sistemin, saatte 15.000 yolcu taşıması hedefleniyor. Yüzey taşımacılığında uçaklardan bile daha hızlı bir ulaşım sağlayacak hyperloop sisteminin, Abu Dhabi- Dubai arasında da mevcut otobana paralel olarak yapılması gündemde. Hyperloop demek, hava bulunmayan bir tüp geçit içinde, mıknatıslama yöntemiyle bir kapsülün, roketleme sistemiyle saatte 1100 km hıza ulaşarak yolcu ve yük taşımacılığında kullanılması anlamına geliyor.

Dubai Polisi’nin ehliyet yaşının 16’ya indirileceğine dair haberleri yalanlandığı bildirildi.

Dubai Arsa Ofisi de şehirdeki kira fiyatları ile ilgili yeni bir düzenleme için altyapı çalışmaları yapıyor. Yeni sisteme göre, şehirdeki alanlar yıldız derecelendirmesine tabi tutularak, kira fiyatları yıldız derecesine göre yılda bir kez belirlenecek. Halen farklı kriterlerle yılda üç kere güncellenen kira taban ve tavan fiyatları piyasada taraflar arasında ihtilaf oluşturuyor.

Katar

Katar’ın Amerika Birleşik Devletleri’nden yaptığı ithalat 3.3 milyar dolara ulaştı. Katar’ı ziyaret eden ABD iş dünyası delegasyonu ile yapılan toplantılarda açıklanan rakamlara göre, Katar’ın ABD’den ithalatı son bir yılda yüzde 87 oranında arttı. Bu arada bir kamu fonu olan Katar Yatırım İdaresi, ABD’de 10 milyar dolarlık altyapı yatırımı yapmakla yakından ilgilendiklerini söyledi. Yeni Başkan Trump’ın ABD’de altyapıyı geliştireceğine dair seçimlerden önce yaptığı vaadlerin gerçekleştirilmesine yönelik bir girişimde bulunan Katar, bu yolla yeni yönetime bir sıcak mesaj vermiş oluyor. Bundan daha önemli olarak, aynı kamusal fon, 2016 ile 2021 yılları arasında, ABD’de henüz tam olarak kesinleşmemiş projeler için,  35 milyar dolarlık yatırım yapacaklarını duyurmuştu. Alt yapı yatırımları için açıklanan 10 milyar dolar, söz konusu 35 milyar dolara dahil mi değil mi henüz netlik kazanmadı.

Bu arada Katar ekonomisinde petrol ürünleri dışındaki üretimin 2015 yılında yüzde 7.8 oranında büyüdüğü açıklandı.

Katar yeni yürürlüğe koyduğu iş kanunu ile ülkedeki yabancı çalışanların sorunlarını çözmeye çalışıyor. Yeni düzenlemeler, eski kefalet sisteminden farklı olarak, çalışanların iş değiştirme ve yurt dışına çıkışlarını kolaylaştırmayı hedefliyor.  Uygulamadaki sorunları görmek ve gerekli kolaylıkları göstermeyen işverenler hakkında işlem  yapılabilmesi için bir başvuru masası oluşturuldu. Bunlara rağmen insan hakları grupları, yeni düzenlemelerin sahadaki durumu yabancı çalışanlar lehine değiştireceğine inanmıyorlar.  

Umman

Umman Çalışma Bakanlığı’nın yeni başlattığı online şikayet hattı, işvereni ile çeşitli boyutlarda sorunlar yaşayan işgörenler için önemli bir hak arama yöntemi oldu. İş ve sosyal güvenlik ile ilgili ihtisas mahkemelerinin bulunmadığı Umman’da, şikayetler Bakanlık ve Sendikalar Birliği’nin beraber çalıştığı komisyonda ele alınıyor. Özellikle yasal olmayan işten çıkarmalarla ilgili, işgören lehine yüksek meblağlı tazminat ödemeleri görülmeye başlanınca, online sisteme ilgi arttı. Bununla birlikte, iş mahkemeleri kurulup işverenlerin de sisteme dahil olmadığı sürece, bu yöntem sürdürülebilir görünmüyor.

İş hayatı ile ilgili bir diğer haber de Bangladeş’li kadın ev hizmetlileri ile ilgili. Bangladeş hükümeti geçmişte yaşanan bazı sorunların tekrarlanmaması için Umman’da Bangladeş’li kadın ev hizmetlisi istihdamı ile ilgili şartları ağırlaştırdı. Bangladeş’li kadın ev hizmetlisi istihdam etmek isteyenlerin sahip olmaları gereken minimum aylık gelir iki katına çıkarılırken, ödenecek ücretler ve ücret dışı hak ve ödemeler de artırıldı. Umman Suudi Arabistan’dan sonra en fazla Bangladeş’li kadın çalışana ev sahipliği yapıyor.  

Bahreyn

Bahreyn ile Suudi Arabistan’ı birbirine ikinci kez birbirine bağlayacak olan yeni köprü geçit için ortak komisyon oluşturuldu. Özel sektörden firmaların fizibilite yapmaları için ihaleye çıkacak olan komisyon, yeni köprü geçitin karayolu ulaşımının yanısıra demir yolu altyapısına sahip olabilirliğini de değerlendirecek.

Kuveyt gündemi

Geçtiğimiz Salı günü Kuveyt Milli Meclisi yeni dönem çalışmalarına başladı. Kuveyt Emiri Al Sabah açılış töreninde yaptığı konuşmada, yeni meclisin kemer sıkma politikaları uygulamasının kaçınılmaz olduğunu ifade etti. Daha önce paylaştığımız gibi, Emir tarafından feshedilen önceki Meclis, halkın kemer sıkma politikalarına tepkilerini sıkça Meclis gündemine getirmiş ve hükümete muhalefet etmişti. Yapılan seçimler sonucunda ise yeni Meclis’te muhalif milletvekilleri sandalye sayılarını artırmayı başarmışlardı. Bu şartlar altında Kuveyt’te önümüzdeki dönemin de siyasi açıdan geçmişten çok farklı olamayacağı, hatta belki daha sert tartışmaların yaşanabilmesi mümkün görünüyor. 

Kuveyt’te insan hakları grupları, ülkedeki kefalet sisteminin kaldırılması için bir kampanya başlattı. Kuveyt ve diğer Körfez Ülkelerinde de uygulanan kefalet sistemine göre, yabancıların kamu ya da özel sektörden gerçek ve tüzel kişilerin kanuni garantörlüğü olmaksızın söz konusu ülkede çalışmaları mümkün olmuyor. Benzer bir şekilde kendi adına iş yapmak isteyen yabancılar da, yine bir kefilin hukuki, ticari ve idari himayesi altında ticari faaliyetlerde bulunabiliyorlar. Zamanla bu uygulama bir çok istismar ve sorunları beraberinde getirerek, başlı başına bir sorun olarak kendini hissettiriyor. Insan hakları kuruluşları kefalet sistemini modern kölelik hatta kölelikten daha kötü şartlara sahip olmakla suçluyorlar. Kefalet sisteminin kaldırılmasına ilave olarak, yabancılarla vatandaşların kamu hizmetlerinden yararlanmalarına farklılıklar getirilmesi ve mahkeme kararı olmadan sınır dışı edilmelerine son verilmesi de insan hakları gruplarının istekleri arasında.  

AKRA için derleyen: Sedat Yüksel